Czas przygotowań do Świąt Wielkiej Nocy A.D. 2023 roku zbiegł się z ekshumacją szczątków rodziny Targowskich z grobowca w Łętowni i przeniesieniem ich na cmentarz komunalny w Tokarni. Odkopanie wejścia do grobowca nastąpiło w Wielki Wtorek, a przeniesienie szczątków i pochówek na tokarskim cmentarzu w Wielką Środę 5 kwietnia.
Poświęcenie nowego grobowca rodziny Targowskich na cmentarzu komunalnym w Tokarni odbyło się dnia 3 maja 2023 r. w Uroczystość NMP, Królowej Polski i w Święto Konstytucji 3 Maja.
W nowym grobie, tuż obok grobowca kapłańskiego, spoczął dziedzic Bolesław Targowski, działacz społeczny i niepodległościowy, wraz z wnukiem Juliuszem i siostrą Bronisławą Gagatnicką.
W 2015 roku w trakcie opracowywania rękopisów ks. dr Antoniego Gagatnickiego, Bartłomiej Dyrcz, dyrektor Kliszczackiego Centrum Kultury, historyk i autor wielu książek i publikacji m.in. o tematyce związanej z historią dworów ziemiańskich i kościołów, odnalazł zapis dotyczący grobu Targowskich w Łętowni.
Prace nad wykonaniem grobowca rodzinnego podjął zapewne Bolesław Targowski z synem Mieczysławem, przed 1919 rokiem, kiedy to zmarł jedyny syn Mieczysława – Juliusz. W 1896 roku w osobnej mogile Bolesław z żoną Zofią pochowali swojego siedmioletniego synka Erusia (Erazma). Po śmierci wnuka i będąc już leciwym patriarchą rodu Bolesław zapragnął pewnie uporządkować swoje ziemskie sprawy. Płyta nagrobna została wykonana z jasnego prostokątnego piaskowca, jej krawędzie obkuto szlaczkiem krakowskim, a środek groszkowano. Na środku wykuty został krzyż łaciński, a pod nim napis: Grób Rodziny Tarnawa Targowskich. Na szczęście nagrobek umiejscowiono w alei zasłużonych, dzięki czemu nie uległ z czasem likwidacji tak, jak niektóre groby w innych miejscach ponad dwustoletniego cmentarza. Nagrobek po ponad stu latach był już mocno przyniszczony.
Bolesław Targowski zmarł w Tokarni 21 marca 1928 r., pochowany w grobowcu rodziny Targowskich na cmentarzu w Łętowni (leży także w nim Juluś, jedyny synek Mieczysławów [Mieczysława i Marii] Targowskich, który umarł jako dziecko na czerwonkę 13 września 1919, miał 1 rok i 3 miesiące) i moja matka a siostra Bolesława, Bronisława Gagatnicka (zmarła 15 maja 1934 w Łętowni).
Dnia 4 kwietnia 2023 rozpoczęły się prace związane z ekshumacją. Podstawa na której umieszczona została płyta nagrobna ukazała się być zbrojoną płytą betonową o grubości około 20 cm. Nawiercony został mały otwór, przez który okazała się betonowa krypta dwu-półkowa. Trzeba było więc odkopać wejście z przodu grobowca. W trakcie prac pojawiły się fragmenty kości, prawdopodobnie szczątki Bronisławy Gagatnickiej, matki ks. Antoniego.
Po odkopaniu i zdjęciu wejściowych płyt ukazała się komora grobowca. Po prawej stronie znajdowała się duża trumna, a na lewo od niej mała trumienka dziecięca. Dalej w lewo widniała głębsza zabetonowana nisza, miejsce zostawione dla kolejnych członków rodziny. Ta pustka wnęki robi wrażenie, kiedy wspomni się losy Mieczysława, który zginął od kuli NKWD w Charkowie w 1940 roku, a jego szczątki spoczywają na cmentarzu wojennym w Piatichatkach, zamiast obok syna i ojca.
Trumna Bolesława ujrzała światło dzienne po dokładnie 95 latach, Juliusza po 104 latach. Z przekazów osób pamiętających rodzinę Targowskich wynika, że Bolesław trumnę dla siebie zamówił dużo wcześniej, a przechowywał ją na chórze w kaplicy dworskiej.
Zapiski księdza Gagatnickiego okazują się zgodne z rzeczywistością. Dwie trumny i szczątki zmarłych zostają złożone w nowej, specjalnie przygotowanej trumnie sosnowej. Pod pomnikiem kapłańskim czeka już wykopany w ziemi grób, do którego zostaje złożona trumna ze szczątkami Bolesława, Juliusza i Bronisławy.
„Dziedzic wrócił na swoje włości. – mówi Marek Kluska, wójt Gminy Tokarnia. Cmentarz w Tokarni jest cmentarzem komunalnym, umiejscowionym na byłych ziemiach dziedzica. Niech to będzie symbol. Mamy Plac kpt. Mieczysława Targowskiego, a teraz będzie jeszcze grób i miejsce pamięci po zasłużonej dla Tokarni rodzinie Targowskich”.
Grób Rodziny Tarnawa Targowskich na cmentarzu w Łetowni oraz wnętrze grobowca. Fot. B. Dyrcz 2015/2023
Cmentarz komunalny w Tokarni, nagrobek po oczyszczeniu oraz portret Bolesława Targowskiego. Tutaj spoczywają szczątki Bolesława Targowskiego, jego wnuka Juliusza Targowskiego oraz siostry Bronisławy Gagatnickiej (matki ks. Antoniego Gagatnickiego).
W historii tokarskiego cmentarza, pierwszego przeniesienia szczątków w rodzinne strony dokonano w 1976 roku staraniami ks. Jana Macha. Do Tokarni sprowadzono spokrewnionego z Targowskimi ks. dr Antoniego Gagatnickiego.
Dnia 10 listopada 1976 r. odprawiono uroczystą sumę żałobną celebrowaną przez bp. Juliana Groblickiego z Krakowa i bp. Bolesława Taborskiego z Przemyśla. Homilię żałobną wygłosił ks. Jan Jakubczyk przedstawiając życie śp. ks Antoniego. Kończąc wyraził pragnienie, by grób i postać ks. Antoniego nie uległa zapomnieniu.
fot. B.T. – archiwum Grupa Przyjaciół Historii Ziemi Tokarskiej,
fot. nagrobka Marek Kluska
projekt tablicy: B. Dyrcz
Żródło: Bartłomiej Dyrcz
Dyrektor Kliszczackiego Centrum Kultury