Budowa zabytkowego zespołu kościelnego z Tokarni


Obiekty wytypowane do przeniesienia na teren skansenu i rekonstrukcji w ramach projektu:
Zespół kościelny z Tokarni, w skład którego wchodzą: kościół, 2 kapliczki, dzwonnica, ogrodzenie
Kościół z Tokarni

Kościół w Tokarni zbudowany został w 1. poł. XVIII w., najpierw jako kaplica dworska, następnie w 1806 r. został przebudowany a w 1877 r. przedłużony. Ostania rozbudowa nastąpiła w latach 1964-68. Jest to świątynia konstrukcji zrębowej. Składa się z nawy z przedsionkiem od zachodu oraz z zamkniętego trójbocznie prezbiterium, do którego dobudowane są przedsionek i zakrystia. Od wschodu, na zewnętrznej ścianie prezbiterium umieszczony był Ogrojec. Kościół na zewnątrz został oszalowany i nakryty jest dachami dwuspadowymi, pobitymi gontami. Nad prezbiterium znajduje się wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, nakryta baniastym hełmem. Wewnątrz kościół nakryty jest pozornymi sklepieniami kolebkowymi, w nawie z płaskimi odcinkami stropowymi po bokach. W późnobarokowym ołtarzu głównym z XVIII w. znajdował się wizerunek Matki Boskiej Śnieżnej tzw. Tokarskiej z XVII w. Był też obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem i dwoma świętymi z 1. poł. XV w. Obok kościoła stała dzwonnica, wzniesiona w 1970 r. według projektu J. Smulskiego, konstrukcji słupowej o pochyłych ścianach, nakryta baniastym hełmem z latarnią.
Kościół został przewieziony i zeskładowany na terenie skansenu w 2007 r., a w 2008 r. ponownie złożony.

Wyposażenie kościoła z Tokarni:
Ołtarz główny: Jest to ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem, z wysokim cokołem, trzema stopniami i mensą. Środkowa część nastawy ołtarzowej flankowana parą kolumn o kompozytowych kapitelach dźwigające przełamujące się belkowanie i odcinki przerwanego, falistego tympanonu. Pomiędzy kolumnami obraz główny współczesne przedstawienie Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej na obłokach a aniołkami w typie malarstwa Murilla . Obraz olejny na płótnie oprawia szeroka, złocona, uskokowa rama. Pas predili dwustopniowy z cokolikami podkolumiennymi. Pośrodku tabernakulum szafkowe na rzucie kwadratu o pionowych wolutach w narożnikach i wydatnych gzymsach górnym i dolnym. Drzwiczki wypukłe ozdobione nakładanym motywem snycerskim kielicha i Hostii. Snycerka tabernakulum złocona i srebrzona. Zwieńczenie architektoniczne flankowane kolumienkami o kapitelach kopmpozytowych, wspierającymi zdwojone odcinki gzymsu, zakończone od góry promienista gloria z Okiem Opatrzności po środku. W ramie płaskorzeźbionej obraz olejny na płótnie współczesny „Serce Pana Jezusa”. Na odcinkach falistego tympanonu siedzące posążki aniołków. Dekoracja snycerska złocona, o motywie suchego akantu, z dwoma parami naddatków w górnej i dolnej kondygnacji. Antepedium ozdobne, płaskorzeźbione z hagiogramem Maryjnym. Obecna wtórna warstwa polichromii na strukturze jest w kolorze jasnoniebieskim. Pierwotne złocenia i srebrzenia wykonane w technice klejowej zasłonięte warstwą metalizacji na mikstionie.
Obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej: olejny na podłożu płóciennym w formie prostokąta, umieszczony jako obraz główny ołtarza, oprawiony w bogato profilowana, złoconą dwuczęściową ramę. Jest dziełem współczesnym przedstawiającym MB w typie malarstwa Murilla, utrzymany w jasnych pstrokatych barwach. Stojąca postać Marii w białej sukni i błękitnym płaszczu stojąc na księżycu, depcze stopami węża . U stóp Matki Boskiej troje rozbawionych aniołków siedzących na obłokach. Wkoło głowy promienista aureola. Tło obrazu jako niebo wypełnione chmurami Obraz Serce Pana Jezusa: obraz z górnej kondygnacji olejny na płótnie w kształcie stojącego prostokąta, o ściętych znacznie narożnikach w górnej listwie. Obraz oprawiony w płaskorzeźbioną ramę o motywie liści akantu i kwiatów. Obraz przedstawia półpostać Chrystusa, w ujęciu do pasa, frontalnie. Chrystus odziany w biała suknię i narzucony szkarłatny płaszcz . Na piersi symbol gorejącego serca. Głowa podniesiona ku górze, ze wzrokiem skierowanym tam. Twarz o wyrazistych męskich rysach, okalają długie włosy, broda i wąsy. Wkoło głowy świetliste rozbielenie w formie nimbu. Tło obrazu jednorodne szare. Obraz w całości współczesny
Ołtarz prawy i lewy boczne: Ołtarze boczne w kościele p.w. Matki Boskiej Śnieżnej w Tokarni są małymi założeniami architektonicznymi. Są podobne, bliźniacze, późnobarokowe z 1 poł. XVIIIw. Przyścienne, architektoniczne, jednokondygnacyjne. W obu przypadkach retabulum flankowane kolumienkami o kapitelach kompozytowych i trzonach ozdobionych dekoracja srebrzonego reliefu o motywie roślinnym. Dźwigają przełamujące się belkowanie i tablicową nastawę o falistym wykroju. W obu retabulach prostokątna nisza , brak ramy oprawiającej wnękę wysklepioną w formie walca, ozdobioną rytem. Falistą nastawę zwieńczenia akcentuje snycerka w formie wolut. W prawym ołtarzu promienista gloria z gołębicą, w lewym gloria z Okiem Opatrzności. W obu ołtarzach kompletne ażurowe naddatki. Predella i antepedium gładkie.
Ambona: Jest wyposażeniem wnętrza świątyni w Tokarni, które zostało przeniesione z kościoła w Sułkowicach w 1965r. Późnobarokowa z 2poł.XVIIIw. , malowana, złocona, przyścienna zamontowana wzdłuż ściany prezbiterium. Ma formę czworoboku rozczłonkowanego akantowymi kolumnami ze spływami en rocaille. Dolna część zakończona jest wielobocznie, ze ściętym stożkiem od dołu ozdobionym motywem rocaille. Górna część, czyli baldachim wieloboczny z przełamującym się belkowaniem, z akcentem kartusza gładkiego otoczonego motywem muszli. Podniebie baldachimu ozdabia promienista, złota gloria z gołębicą po środku. Zwieńczenie baldachimu rozbudowane na pająku z czterech wolut stoi rzeźba Św. Jana Chrzciciela z 2 poł. XVIIIw. złocona, polichromowana. Wejście od zewnątrz poprzez schody z pełną balustradą. Z dekoracja rombów na pełnej ścianie balustrady. Cała ambona ozdobiona jest złoconą snycerką o motywie akantu i roślinno-kwiatowym, Obecna polichromia w kolorze jasnoniebieskim jest wtórną warstwą olejnego przemalowania. Całość snycerki pierwotnie złoconej przemetalizowana na mikstionie.
Obraz Dobrego Pasterza: Jest to obraz olejny na desce zaplecka ze złoconą ramką. Prostokątny obraz przedstawia stojącą postać mężczyzny w średnim wieku odzianego w ciemna suknie i płaszcz, wspartego o laskę pasterską. Tło pejzażowe
Prospekt organowy: Późnobarokowy z 2 poł.XVIIIw. Malowany i złocony pierwotnie. Układ szafy organowej na piszczałki jest trójdzielny, trójosiowy. Lico szafy o linii falistej wklęsło-wypukłej na wysokim cokole. Zwieńczenie w postaci wysokiego profilowanego gzymsu. Na powierzchni prospektu liczne poziome złocone akcenty listewek pół i ćwierć wałków. Dwa ażurowe naddatki i główka aniołka po środku cokołu. Instrument nieczynny. Szafka instrumentu prosta na rzucie prostokątu dwukondygnacyjna. z kratkami w otworach górnej części, po bokach i od tyłu.
Zachowana dekoracja parapetu chóru ze scenkami obyczajowymi płaskorzeźbionymi w drewnie i malowanymi w ostrych barwach malarstwa naiwnego.
Ławka kolatorska: Barokowa, dwusiedziskowa, z XVIIIw. Drewniana z prosta ścianą licową ozdobiona dekoracją dwóch płycin romboidalnych. Zaplecek ma gładka powierzchnię od góry falisty wykrój o wzorze symetrycznym wzdłuż pionowej osi.

Struktura trzech ołtarzy, ambony prospektu z kościoła p.w. Matki Boskiej Śnieżnej wykonana jest z drewna iglastego (po oglądnięciu odwroci obiektów udostępnione poprzez rozebranie przy przeniesieniu kościoła z Tokarni z częścią ruchomego wyposażenia i ponownym złożeniu na terenie Skansenu w Zubrzycy Górnej). Malowane olejno struktury obiektów na podłożu z zaprawy kredowo-klejowej w trakcie napraw podlegały ponownemu przemalowaniu z częściowym zachowaniem warstwy wcześniejszej. Monochromie wtórne w swoim pierwowzorze kolorystycznym opierają się na kolorze pierwotnym (np. ołtarze boczne).
Detale snycerskie wykonane z drewna liściastego miękkiego takie jak lipa. Złocona i miejscowo srebrzona snycerka, pokryta pozłotą pierwotnie w technice klejowej z podziałem na poler i mat.
Górne partie ołtarza noszą ślady zmian i wykonanych renowacji o całościowym charakterze. Analogiczne nawarstwienia technologiczne spotykamy na strukturze i detalu rzeźbiarskim ambony. Obiekty poddawane były przed przeniesieniem do muzeum zabiegom renowacyjnym – nie zawsze prawidłowo prowadzonym. Pierwotny detal snycerski na obiektach i struktury oczyszczane były z warstw wcześniejszych wręcz do drewnianego podłoża i malowane na nowo, a w złoceniach gro powierzchni przemetalizowano metalem w płatkach kładzionym na mikstion. Ostatnia restauracja (przed transferem) wprowadziła także istotną zmianę do estetyki wnętrza. Nadano jej jasną kolorystykę jaskrawą z przewaga intensywnego błękitu na większości struktur sprzętów wystroju.
Obiekty noszą ślady zniszczeń biologicznych i mechanicznych i wymagają pilnych prac konserwatorskich. Osłabienie struktury drewna, przez żerujące owady jest miejscami skrajne. Wymagany do całości ruchomego wyposażenia jest zabieg dezynsekcji i dezynfekcji, przy z łatwością zauważalnym czynnym żerowaniu drewnojadów.
Należy wykonać cały kompleks prac technicznych dotyczących wzmocnienia i ustabilizowania struktur ołtarzy, i ambony, nie wykluczając jednocześnie możliwości wprowadzenia dodatkowych wzmocnień konstrukcyjnych. Zakłada się impregnację z dezynsekcją i dezynfekcją całości drewna. Dopiero tak unormowana i naprawieniu konstrukcji pozwoli to na przeprowadzenie prac na samej powierzchni polichromowanej jak i w zakresie złoceń detalu snycerskiego. Większość powierzchni wymaga napraw stolarskich, uzupełnień formy rzeźbiarskiej, sklejeń, kitów itp. Powierzchnia pozłoty nadaje się do regeneracji w określonym zakresie, naprawy wymaga wytrzymałość zapraw. Zakłada się wykonanie wszystkich prac zgodnie z technologią pierwotną, co dotyczy wszystkich technik występujących na obiektach łącznie ze złoceniem.
W zakresie konserwacji obrazów zaplanowano: ustabilizowanie podłoża, podklejenie warstwy pierwotnej, oczyszczenie, uzupełnienie ubytków i punktowanie.
Konserwacja wyposażenia jest niezbędna zarówno ze względu na stan zachowania, jak również dla uczytelnienia kulturowej wartości kościoła.